Schlüsselfidel - viola a chiavi - vièle à touches - viola de teclas - key fiddle
Nyckelharpa teaching - see the links on the left menu.
Modern Nyckelharpas built by Erik Sahlström (right) and Annette Osann (left)
e-nyckelharpa built by Olle Plahn
Family of nyckelharpas built by Olle Plahn
Italy: Siena, Taddeo di Bartoli c.1408
Sweden: Uppland, Älkvarleby c.1500
Germany: Martin Agricola, 1529 (left) Michael Praetorius, 1615 (right)
English
Nyckelharpa (Key Fiddle)
The nyckelharpa is a string instrument played with a bow, with keys that change the pitch and resonance strings which contribute to its unique sound. In the Late Middle Ages pictures of the nyckelharpa appear along a north-south axis running through Sweden, Germany and Italy. The instrument belonges to a pan-european cultural heritage. Since the Baroque era it has only been played in Sweden as a folklore instrument mainly around Uppland in a continuous tradition. Thanks to some innovative musicians in Sweden, notably August Bohlin (1877-1949) and Eric Sahlström (1912-1986), and a few inspired musicians in Continental Europe starting about 1980, the nyckelharpa is now being rediscovered all over the world and used in increasingly many musical styles.
Nyckelharpa är ett stränginstrument som spelas med stråke och är försedd med lek, en mekanism med tangenter kallade nycklar. På nycklarna sitter trästift, löv, vilka trycks mot strängen och avgör tonhöjden. Den moderna nyckelharpan har fyra spelsträngar och tolv resonanssträngar som ger instrumentet en speciell klang. Avbildningar av nyckelharpor från senmedeltid finns i många kyrkor i Uppland och i enstaka fall även i Tyskland och Italien, vilket antyder ett gemensamt europeiskt kulturarv. Men endast i Uppland kom nyckelharpan att överleva och har där spelats i obruten tradition sedan åtminstone 1600-talet. Utan spelmännen och nyckelharpsbyggarna August Bohlin (1877-1949) och Eric Sahlström (1912-1986) hade nyckelharptraditionen förmodligen inte varit levande idag. Efter att Eric Sahlström från mitten av 1900-talet uppmärksammades för sitt briljanta spel på egenhändigt tillverkade nyckelharpor har instrumentet spritts över världen och tagits upp inom många olika genrer.
Die Nyckelharpa ist ein Musikinstrument, dessen Saiten mit
einem kurzen Bogen gestrichen werden. Die Tonhöhe wird mit einer Tastatur (den
„Schlüsseln“) verändert, ähnlich wie bei der Drehleier. Resonanzsaiten tragen
zu dem vollen und obertonreichen Klang bei. Den historischen Namen
"Schlüsselfidel" kennen wir aus den musikalischen Abhandlungen von
Martin Agricola (1529) und Michael Prætorius (1619), die das Instrument
gezeichnet und beschreiben haben. Der heute international gebräuchliche Name "Nyckelharpa"
ist die wörtliche schwedische Entsprechung dieser alten deutschen Bezeichnung. Seit
dem späten Mittelalter sind Deckenfresken mit Abbildungen der Schlüsselfidel in
Italien, Dänemark und vor allem in Schweden erhalten. In Deutschland wurde
kürzlich die Holzskulptur eines Engels mit Schlüsselfidel am Knochenhauer-Amtshaus
in Hildesheim identifiziert. Ab der Barockzeit gerät das Instrument fast
überall in Vergessenheit. Fast gleichzeitig aber tauchen in Schweden die ersten
bis heute erhaltenen Instrumente auf. Seither wird die Nyckelharpa vor allem in
der Region Uppland in einer ungebrochenen Tradition als Volksmusikinstrument
gespielt. Dank innovativer Musiker in Schweden, insbesondere August Bohlin
(1877-1949) und Eric Sahlström (1912-1986), und dank einiger begeisterter
Musiker in Kontinentaleuropa, die das Instrument seit etwa 1980 entdeckten,
wird die Nyckelharpa nun weltweit wieder belebt und in immer mehr musikalischen
Stilrichtungen verwendet. Bauform, Tastatur und Spielweise wurden in der
Geschichte und werden auch heute entsprechend den sich jeweils verändernden musikalischen
Anforderungen modifiziert.
La nyckelharpa è un cordofono ad arco dotato di una tastiera che, agendo sulle corde, ne modifica l’intonazione. Le corde di risonanza di cui è dotata contribuiscono a generarne l’originale suono. Immagini datate al tardo Medio Evo permettono di riscontrare, fin dall’epoca, una sua diffusione su di un asse geografico nord-sud all’area dei tre paesi Svezia, Germania ed Italia il che la colloca come appartenente di diritto nel novero del patrimonio culturale europeo comune. Tuttavia, a partire dall’epoca barocca, questa, sopravvive come strumento di una ininterrotta tradizione, quasi esclusivamente nella Regione svedese dell’Uppland e nei suoi dintorni. Grazie ad alcuni innovativi musicisti, in particolare August Bohlin (1877-1949) ed Eric Sahlström (1912-1986), in Svezia, ed alcuni ispirati musicisti in Europa continentale, a partire del 1980, la nyckelharpa vive una stagione di riscoperta in tutto il mondo e viene utilizzata in sempre più diversi stili musicali.
Le nyckelharpa est un instrument à cordes frottées, on se sert d'un petit archet, les notes sont jouées à l'aide d'un clavier. Grâce aux cordes sympathiques on obtient un son particulièrement riche. On trouve l'instrument dès la fin du moyen Age en Europe. Mais à partir de l'époque baroque le nyckelharpa est joué uniquement en Suède dans une tradition continue dans une tradition qui perdure dans une petite région autour de Uppsala. Il est utilisé en musique traditionnelle. Des musiciens et luthiers innovants, comme August Bohlin (1877-1949) et Eric Sahlström (1912-1986), et quelques musiciens impliqués d'Europe continentale ont contribué à la redécouverte du nyckelharpa dans le monde entier. Depuis une trentaine une trentaine d'années l'instrument est de plus en plus joué dans divers styles de musique.
Nederlands
Nyckelharpa (sleutelviool)
De Nyckelharpa is een snaarinstrument. De snaren worden met een strijkstok aangestreken, en de toonhoogte wordt met een toetsenbord (de sleutel) veranderd. Resonerende snaren leveren een bijdrage aan de speciale klank. Sinds de late middeleeuwen zijn afbeeldingen en beschrijvingen van de sleutelviool in een noord-zuid-as in de drie landen, Zweden, Italie en Duitsland aantoonbaar. Ze behoort daarmee tot de gemeenschappelijke culturele erfenis van Europa. Maar sinds de baroktijd wordt de nyckelharpa alleen nog in Zweden speciaal in de streek Uppland in een niet onderbroken traditie als volksmuziekinstrument bespeelt. Met dank aan innovatieve musici in Zweden, in het bijzonder August Bohlin (1877-1949) en Eric Sahlström (1912-1986), en enige geestdriftige musici in continentaal Europa die het instrument sinds ongeveer 1980 ontdekten, wordt de nyckelharpa nu wereldwijd tot leven gebracht en in steeds meer muzikale stijlen gebruikt.
Español
El nyckelharpa (viola de teclas)
El nyckelharpa es un instrumento de cuerda frotada con arco. Los sonidos son producidos mediante un teclado instalado en el diapasón del instrumento. Las cuerdas de resonancia (o cuerdas "simpáticas") le confieren un sonido especial. Desde la tardia Edad Media existen ejemplos de iconografía y descripciones de la viola de teclas en el eje norte-sur que forman los tres países participantes en el proyecto, a saber: Suecia, Italia y Alemania. De este modo, el nyckelharpa forma parte de la herencia cultural de Europa. Sin embargo, desde la época del Barroco, el nyckelharpa se ha conservado exclusivamente en la región sueca de Uppland como instrumento de tradición folclórica. Gracias a la aportación de músicos innovadores suecos, como August Bohlin (1877-1949) y Eric Sahlström (1912-1986), y de otros músicos entusiastas en Europa continental que descubrieron el instrumento desde los años 80, el nyckelharpa ha experimentado un resurgir a nivel mundial y es cada vez más utilizado en un mayor número de estilos musicales.
